Rocznice i święta
18.09.1946

78. rocznica odnalezienia Archiwum Ringelbluma

Część wystawy stałej w Muzeum POLIN poświęcona Zagładzie, przedstawiająca dzieje Archiwum Ringelbluma.
fot. pl.wikipedia.org/wiki/Oneg_Szabat

18 września 1946 roku, z ruin domu przy ulicy Nowolipki 68 wydobyto pierwszą część archiwum getta warszawskiego, nazywanego od nazwiska jego inicjatora Archiwum Ringelbluma. Przed wojną w tym budynku mieściła się szkoła związana z Poalej Syjon Lewicą, partią socjalistyczno-syjonistyczną, której działaczem był Ringelblum.

Emanuel Ringelblum był historykiem, ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim i zajmował się dziejami warszawskich Żydów w okresie przedrozbiorowym [staropolskim]. W czasie wojny zainicjował powstanie grupy Oneg Szabat (hebr. Radość Soboty), która miała dokumentować życie i zagładę getta warszawskiego.

Z czasem zakres działania rozszerzył się, zbierano informacje i relacje z całej okupowanej Polski, ale najwięcej pochodziło z Warszawy. Gromadzono zarówno oficjalne rozporządzenia, jak i materiały dokumentujące życie codzienne – bilety tramwajowe czy papierki od cukierków. Zebrano wiele tysięcy obiektów: dokumentów, fotografii, utworów literackich i prac plastycznych.

Archiwum podzielono na trzy części i ukryto.

  • Pierwsza część została umieszczona w piwnicy szkoły na Nowolipkach 68 już na przełomie lipca i sierpnia 1942 roku, podczas tzw. wielkiej akcji, czyli masowej wywózki blisko 300 tysięcy więźniów getta warszawskiego do ośrodka zagłady w Treblince. Udało się ją odnaleźć we wrześniu 1946 roku dzięki Herszowi Wasserowi, jednemu z członków grupy Oneg Szabat, który przeżył wojnę.
  • Na drugą część natrafiono przypadkowo podczas prac budowlanych w 1950 roku.
  • Trzeciej nigdy nie odnaleziono.

Zachowane dokumenty przekazano do Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, gdzie znajdują się do dzisiaj.

W 1996 roku Archiwum Ringelbluma zostało wpisane na listę UNESCO "Pamięć Świata".


Więcej informacji o Archiwum Ringelbluma w portalu Wirtualny Sztetl →