Nauka
12-14.09.2023

Żydowskie czy wspólne dziedzictwo? Wy- i za-właszczenie architektury synagogalnej w Europie Środkowo-Wschodniej po 1945 r.

Opuszczony budynek dawnej synagogi w Kępnie. Obsypana fasada budynku, okna zabite drewnianymi deskami.
Synagoga w Kępnie. fot. R. Leiserowitz

Wraz z Niemieckim Instytutem Historycznym zapraszamy na międzynarodową konferencję, której celem jest prześledzenie losów architektury synagogalnej po 1945 roku w Europie Środkowo-Wschodniej.

Synagogi, które przetrwały po II wojnie światowej, stanęły przed niepewnym losem. Jako opuszczone budynki szybko ulegały zniszczeniu, a jako dawne budowle sakralne ze względów prawnych, kulturowych i architektonicznych stanowiły duże wyzwanie w zakresie ich ponownego wykorzystania. W rezultacie wiele synagog po prostu popadło w ruinę, niektóre zamieniono na budowle świeckie o różnym przeznaczeniu, a nieliczne mogły ponownie posłużyć jako domy modlitwy.

W powojennej Europie synagogi były kulturowo klasyfikowane jako element dziedzictwa żydowskiego, odizolowany od wspólnego dziedzictwa miasta lub miasteczka, gdzie się mieściły. Początkowo synagogi nie były uważane za wspólne, lecz odrębne dziedzictwo. Zmianę takiego stanu rzeczy można było zaobserwować w ostatnich trzech dekadach, kiedy nastąpiło "ponowne odkrycie" synagog. Choć w małych miejscowościach nadal można spotkać opuszczone synagogi, to w większości dużych gmin budynki te zostały "ponownie odkryte" jako część lokalnej historii i kultury, stając się tym samym częścią wspólnego dziedzictwa. W wielu regionach Europy "ponowne odkrycie" dawnych synagog doprowadziło do ich renowacji i udostępnienia dla zwiedzających, a w rzadkich przypadkach do ponownego wykorzystania przez społeczności żydowskie.

Podczas siedmiu paneli tematycznych zostaną zaprezentowane losy architektury synagogalnej po 1945 w Europie Środkowo-Wschodniej. Uczestnicy konferencji zastanowią się m.in., jaka była rola władz państwowych, organizacji, gmin żydowskich i indywidualnych osób w wy- i za-właszczeniu kulturowym synagog i ich "ponownym odkryciu".


Konferencja jest organizowana przez Bet Tfila – Centrum Badań nad Architekturą Żydowską na Uniwersytecie Technicznym Braunschweig, Niemiecki Instytut Historyczny i Muzeum Historii Polskich Żydów POLIN.

Logo Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie      Lofo Fundacji Maxa Webera

Konferencja odbywa się w ramach DFG-Priority Program 2357 Jewish Cultural Heritage i Global Education Outreach Program.

logotyp Global Education Outreach Program

logo Taube Philantropies logo William K. Bowes Junior Foundation logo Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce