Po 1945 roku wiele osób wciąż żyło w strachu, żałobie i poczuciu osamotnienia. Co w takim przypadku oznacza – przeżyć i próbować żyć dalej? Jak radzić sobie z traumą za pomocą literatury, sztuki, ale i w codziennym życiu? Podczas czterech dni majowych spotkań zapraszamy do rozmowy na ten temat, ale także do zanurzenia się bezpośrednio w pracę nad swoim dobrostanem poprzez różne formy arteterapii.
- 8–11 maja 2025 (czwartek–niedziela)
- Wydarzenia bezpłatne, informacje o zapisach na poszczególne wydarzenia znajdują się w dalszej części artykułu
- Dyskusje, spotkania ze świadkami historii, warsztaty wspierające dobrostan i inne
- Sprawdź program →
Zakończenie wojny dla wielu osób stanowiło koniec jednego cierpienia, a jednocześnie początek następnego. Rok 1945 rozpoczął erę niepewności, strachu, wzajemnej nieufności, żałoby po bliskich zmarłych i tęsknoty za tym, co zostało obrócone w ruiny. Dla jednych to czas rozpaczliwego poszukiwania członków swoich rodzin, dla innych – dzieciństwo spędzone w sierocińcach, a dla kolejnych czas składania wspomnień i skrawków swojego życia – przywoływania przeszłości sprzed wojny, ale i tej najstraszniejszej, wojennej.
Na obrazy doświadczonej przemocy nakładały się kolejne lata osamotnienia, bezsilności i braku nadziei. Często oznaczało to utratę poczucia bezpieczeństwa i sprawczości, przekonanie o byciu pozostawionymi samym sobie, zanik umiejętności budowania relacji z innymi, rosnącą nieufność i skłonność do izolacji oraz inne trudności, którymi dziś definiuje się zaburzenia stresu pourazowego.
Co dokładnie oznacza pojęcie traumy i stresu pourazowego, jakie mechanizmy zachodzą w mózgu osoby doświadczającej zaburzeń stresu pourazowego, aktywując nieustanne poczucie zagrożenia i konieczność przełączania się w tryb przetrwania? Dlaczego osobie straumatyzowanej tak trudno cieszyć się życiem? Dlaczego ciało zdaje się nie wiedzieć, że zagrożenie minęło i bez przerwy koncentruje się tylko na tym, żeby przetrwać? Opowiemy o tym podczas majowych spotkań z cyklu "Przetrwanie".
Dzień 1 – 8 maja (czwartek) →
Trauma jako wyzwanie dla instytucji kultury
- Godz. 10:00–16:00 – działanie dla osób pracujących w instytucjach kultury
- Zgłoszenia do 28 kwietnia (poniedziałek), wyślij formularz →
- Liczba miejsc na kurs stacjonarny jest ograniczona
- Udział w kursie jest bezpłatny
Zapraszamy na wydarzenie poświęcone wsparciu i dbałości o dobrostan osób, które w swojej pracy edukatorskiej spotykają się z osobami doświadczającymi traumy oraz mierzą się trudnymi treściami – opowieściami o konfliktach, przemocy, ludobójstwie. Wydarzenie skierowane jest do osób pracujących w muzeach i instytucjach kultury.
Zachęcamy do pobrania publikacji online "Co czujemy w pracy? O wsparciu w instytucjach kultury" pod redakcją dr Soni Ruszkowskiej. Podejmujemy w niej m.in. temat odpowiedzialności instytucji za dobrostan pracowników i pracowniczek i pokazujemy krok po kroku, jak można wprowadzić system wsparcia w dowolnej instytucji.
Niewidzialna rana: Zrozumieć traumę
- Godz. 18:00
- Hol główny, przestrzeń przy dachu synagogi
- Wstęp wolny
Trauma ma silny wpływ na psychikę i życie społeczne, a jej skutki mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie. Podczas spotkania porozmawiamy o tym, jak dziś rozumiemy traumę – w świetle badań naukowych i praktyki terapeutycznej – oraz o jej biologicznych, psychologicznych i społecznych mechanizmach.
Goście:
- Michał Bilewicz,
- Joanna Kuciel-Frydryszak,
- Anna Król-Kuczkowska.
Moderacja:
Dzień 2 – 9 maja (piątek) →
Trauma jako wyzwanie w pracy nauczycielskiej
- Godz. 10:00–16:00 – działanie dla osób pracujących w szkołach
- Rejestracja dla szkół zakończona
- Liczba miejsc na kurs stacjonarny jest ograniczona
- Udział w kursie jest bezpłatny
Zapraszamy na wydarzenie poświęcone wsparciu i dbałości o dobrostan osób, które w swojej pracy edukatorskiej spotykają się z osobami doświadczającymi traumy oraz mierzą się trudnymi treściami - opowieściami o konfliktach, przemocy, ludobójstwie.Wydarzenie skierowane jest do osób pracujących w szkołach.
Spotkanie ze świadkinią historii: Barbara Schmid
- Godz. 17:00
- Galeria "Dziedzictwo"
- Wstęp wolny
- Prowadzenie: Ala Elczewska, Józef Markiewicz
Zapraszamy na spotkanie z Ocalałą podczas Zagłady, Barbarą Schmid. Rozmowa będzie poświęcona wpływowi doświadczenia Zagłady na powojenne (i obecne) życie, trajektorii cierpienia, strategiom radzenia sobie z traumą, ale także dochodzeniem do samoświadomości oraz rozumienia swojego losu.
Neurobiologia traumy: Jak wojna zmienia mózg
- Godz. 18:00
- Hol główny, przestrzeń przy dachu synagogi
- Wstęp wolny
Trauma to nie tylko wspomnienie – to ślad zapisany w ciele i umyśle, który wpływa na relacje i emocje. Jej skutki mają także wymiar społeczny. Podczas spotkania przyjrzymy się, jak wojenne doświadczenia kształtują mózg i dlaczego traumatyczne wspomnienia powracają z pełną siłą. Porozmawiamy też o roli terapii i kulturowego kontekstu w procesie odzyskiwania równowagi.
Goście:
- Wojciech Dragan,
- Roman Solecki,
- Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała.
Moderacja:
Sesja terapii dźwiękiem. Hejmisz – szabatowe spotkania o dobrostanie
- Godz. 20:00–22:00, POBIERZ BILET →
- Pracownia kulinarna "U Fani"
- Prowadzenie: Joanna Romaniuk
- Liczba miejsc: 30
W piątkowy wieczór zapraszamy na łagodną sesję dźwiękoterapii z użyciem mis i gongów. Refleksja i odpoczynek wprowadzą nas w ideę szabatu. Hejmisz to słowo wywodzące się z języka jidysz kojarzące się z dobrostanem, dbałością o siebie, uważnością i mindfulness. Spotkanie poprowadzi Joanna Romaniuk.
Dzień 3 – 10 maja (sobota) →
Warsztaty lepienia z gliny z Ronja Ceramics
- Godz. 10:00–11:30, POBIERZ BILET →
- Sala konferencyjna B
- Prowadzenie: Karolina Grzegorczyk i Wiktoria Rutkowska z Ronja Ceramics
- Liczba miejsc: 20
Glina to wyjątkowy materiał, który pozwala się wyciszyć, dostymulować dotykowo, zrelaksować i twórczo wyrazić. Odkryjcie, jak rękodzieło może dobroczynnie wpływać na nasz układ nerwowy.
Warsztaty improwizacji
- Godz. 12:00–13:30, POBIERZ BILET →
- Sala konferencyjna B
- Prowadzenie: Ewa Aniela Gryczon
- Liczba miejsc: 20
Improwizacja wywodzi się z USA i jest sztuką używaną w komedii, w teatrze, filmie i scenopisarstwie. Ale jest również niezwykłym narzędziem rozwojowym. Poprawia komunikację z innymi, otwiera na współpracę, poszerza kreatywność, pomaga rozprawić się z krytykiem wewnętrznym. Warsztaty poprowadzi Ewa Aniela Gryczon, aktorka, wokalistka i improwizatorka teatralna. Spróbujcie, nie potrzeba żadnego doświadczenia.
Sztuka wobec Zagłady – oprowadzanie po galerii "Powojnie" wystawy stałej
- Godz. 14:00–15:30, POBIERZ BILET →
- Galeria "Powojnie", wystawa stała
- Prowadzenie: Katarzyna Jankowska, Kamil Gibas
- Liczba miejsc: 25
Jak artyści mierzyli się z niewyobrażalną tragedią Zagłady? Jakie emocje i refleksje zapisali w swoich dziełach? Zapraszamy na wyjątkowy spacer po galerii "Powojnie", gdzie przyjrzymy się sztuce powstałej w cieniu Holokaustu.
Warsztaty w języku ukraińskim "Jak żyć pełnią życia po stracie?"
- Godz. 15:00–18:00
- Sala edukacyjna 2
Wojna zmienia nie tylko miejsca (miasta, miasteczka, wsie), ale także ludzi, pozostawiając ich z bólem straty, niepewnością i poczuciem odcięcia od przeszłości. Przymusowe wygnanie, adaptacja do nowej rzeczywistości lub powrót do miejsc, w których istnieje wysoki poziom zagrożenia – wszystko to zmusza ludzi do ponownych przemyśleń na temat siebie i swojej przyszłości.
Warsztaty mają na celu szukanie różnych możliwości wsparcia po stracie, przywrócenie poczucia bezpieczeństwa w miejscach w których mieszkamy i zaufania do świata. Będziemy szukać odpowiedzi na pytania, jak przetworzyć traumę w doświadczenie i gdzie znaleźć siłę, aby zrobić kolejny krok w przyszłość.
Spotkanie ze świadkinią historii: Irena Agata Bołdok
- Godz. 17:00
- Galeria "Dziedzictwo"
- Wstęp wolny
- Prowadzenie: Ala Elczewska, Józef Markiewicz
Zapraszamy na spotkanie z Ocalałą podczas Zagłady, Ireną Agatą Bołdok. Rozmowa będzie poświęcona wpływowi doświadczenia Zagłady na powojenne (i obecne) życie, trajektorii cierpienia, strategiom radzenia sobie z traumą, ale także dochodzeniem do samoświadomości oraz rozumienia swojego losu.
Jak polska literatura i sztuka zareagowały na Zagładę po wojnie?
- Godz. 18:00
- Sala konferencyjna A
- Wstęp wolny
Czy po Zagładzie można jeszcze tworzyć sztukę? Po wojnie twórcy próbowali zmierzyć się z bólem, który wymykał się słowom i obrazom. Dla jednych sztuka była próbą ucieczki od traumy, dla innych – drogą do jej przepracowania i powrotu do życia. Podczas spotkania zastanowimy się, czy literatura i sztuka mogą oddać istotę Zagłady – czy też milczenie bywa jedyną możliwą odpowiedzią.
Goście i gościnie:
- Piotr Paziński,
- Renata Piątkowska,
- Małgorzata Wosińska.
Moderacja:
Warsztaty kinoterapii z Karoliną Giedrys-Majkut. Zerwane połączenia
- Godz. 19:00–20:30, POBIERZ BILET →
- Pracownia kulinarna "U Fani"
- Prowadzenie: Karolina Giedrys-Majkut
- Liczba miejsc: 20
- Film z polskimi napisami
Kino przygląda się codziennym emocjom i dzięki temu pomaga je zrozumieć. W czasie spotkania obejrzymy kilkunastominutowy film dokumentalny "Lost Connections". Będzie to punkt wyjścia do rozmowy o emocjach, wytrzymałości i odbudowie po trudnym doświadczeniu. Warsztaty poprowadzi trenerka Karolina Giedrys-Majkut.
Dzień 4 – 11 maja (niedziela) →
Warsztaty terapii tańcem i ruchem z Emilią Gündüz
- Godz. 10:00–12:00, POBIERZ BILET →
- Pracownia kulinarna "U Fani"
- Prowadzenie: Emilia Gündüz
- Liczba miejsc: 20
- Warsztaty są przeznaczone dla osób powyżej 18 lat
W ruchu, w grupie, w relacji z innymi będziemy szukali odporności i swoich zasobów. Będziemy przyglądali się temu, kiedy możliwe jest łączenie się z witalną częścią nas. Warsztaty poprowadzi Emilia Gündüz, psychoterapeutka po szkoleniu w Polskim Instytucie Psychoterapii Tańcem i Ruchem. Spróbujcie, nie potrzebujecie żadnego doświadczenia tanecznego.
"Jest nas wiele i poruszamy się w świecie przez tworzenie kłączy" – medytacja artystyczna prowadzona przez Lilianę Zeic
- Godz. 13:00
- Skwer Willy’ego Brandta, pod drzewem na pagórku przy Muzeum POLIN
- W razie niepogody sesja odbędzie się w Pracowni kulinarnej "U Fani"
- Zapisy do wyczerpania limitu miejsc: [email protected]
- Zapewniamy maty, można przyjść też z własną matą
Sesja medytacyjna prowadzona przez artystkę Lilianę Zeic oparta o praktykę głębokiej uważności będzie zaproszeniem do wyobrażenia sobie siebie jako części składowej ekosystemu. Punktem wyjścia i inspiracją będą rośliny synantropijne, rośliny-chwasty, rośliny-przetrwanki, wszystkie te miejskie rośliny, które wytrwale rosły i rosną na muranowskich gruzach. To z ich strategii trwania spróbujemy zaczerpnąć, by wyobrazić sobie, jak można wzrastać i odbudowywać się w świecie tak niesprzyjającym dla naszego wzrostu. Spotkanie będzie okazją do chwili wytchnienia i ugruntowania się w swoim ciele.
Warsztaty z Instytutem Dobrej Śmierci
- Godz. 15:00–17:00, POBIERZ BILET →
- Pracownia kulinarna "U Fani"
- Prowadzenie: Maria Puchalska
Powszechnie uważa się, że żałoba jest procesem linearnym, składającym się z faz i etapów. Współczesne modele psychologii żałoby podkreślają jednak, że to dużo głębsze i wielowymiarowe doświadczenie, którego centralnym punktem jest więź ze zmarłą osobą. Przyglądając się stracie jako indywidualnemu procesowi, osadzonemu w kulturze, tradycji i współczesności, można zbliżyć się do jej rozumienia, a co za tym idzie, poznania siebie i odkrycia nowych obszarów relacji z naszymi zmarłymi.
Za pomocą teoretycznych i praktycznych metod poznamy współczesne ujęcia procesu żałoby. Dzięki nim spojrzymy na stratę z innej perspektywy, jak na doświadczenie egzystencjalne mające potencjał, by wnieść w nasze życie nowe, nieoczywiste impulsy i wartości.
"1945. Nie koniec, nie początek" – oprowadzanie w języku białoruskim po wystawie czasowej
Zapraszamy na oprowadzanie w języku białoruskim po wystawie czasowej "1945. Nie koniec, nie początek". Podczas zwiedzania wystawy skupimy się na doświadczeniu polskich Żydów po Zagładzie oraz pierwszych latach powojennych. Naszymi przewodnikami po ekspozycji będą ocalałe Żydówki i Żydzi, którzy przeżyli w ukryciu bądź w obozach na terenie Polski, oraz ci, którzy znaleźli się na terenie ZSRR oraz Niemiec. Większość z nich pozostała bez rodziny i bez domu. Przyjrzymy się temu, jak wyglądało ich życie tuż po wojnie. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, jakie mieli możliwości stworzenia je na nowo, jakie uczucia im towarzyszyły, w jakiej kondycji psychicznej i fizycznej się znajdowali. Jakie konsekwencje przyniosła Zagłada w wymiarze nie tylko jednostkowym, ale również globalnym. Zobaczymy też, jak inne mniejszości próbowały na nowo budować swoje życie w nowej Polsce.
Psychologiczna adaptacja Białorusinów w Polsce po represjach politycznych. Warsztaty w języku białoruskim
- Godz. 15:00–17:00
- Sala edukacyjna 3
Historia Białorusi to historia narodowych prób przetrwania i adaptacji. Każda fala emigracji miała swoje przyczyny i konsekwencje – od emigracji po powstaniach XIX wieku, przez falę uchodźców politycznych po rewolucji 1917 roku, aż po emigrację inteligencką i polityczną w XX wieku. Po wyborach w 2020 roku Białorusini ponownie stanęli przed wyzwaniem odnalezienia się na obczyźnie.
Proces emigracji wiąże się z intensywnymi emocjami – od ulgi i nadziei po frustrację, samotność i żal za utraconym domem. Wielu Białorusinów zmaga się z poczuciem wyobcowania, winy wobec bliskich, którzy zostali, oraz lękiem o przyszłość. Dlatego podczas warsztatów skupimy się nad szukaniem odpowiedzi na różne pytania.
Spotkanie ze świadkami historii: Ludwik Górski i Maria Górska
- Godz. 17:00
- Galeria "Dziedzictwo"
- Wstęp wolny
- Prowadzenie: Ala Elczewska, Józef Markiewicz
Zapraszamy na spotkanie z Ocalałym podczas Zagłady, Ludwikiem Górskim oraz jego córką, Marią Górską. Rozmowa będzie poświęcona wpływowi doświadczenia Zagłady na powojenne (i obecne) życie, trajektorii cierpienia, strategiom radzenia sobie z traumą, ale także dochodzeniem do samoświadomości oraz rozumienia swojego losu.
Dlaczego tak trudno mówić o powojennej przemocy wobec Żydów?
- Godz. 18:00
- Audytorium
- Wstęp wolny
Dlaczego tak trudno mówić o powojennej przemocy wobec Żydów? Temat ten budzi dyskomfort, uruchamia mechanizmy obronne i często spotyka się z oporem – zarówno indywidualnym, jak i społecznym. Przyznanie się do winy to proces złożony, związany z tożsamością, pamięcią i odpowiedzialnością. Podczas spotkania porozmawiamy o tych trudnościach, a także o znaczeniu książki "Sąsiedzi" Jana Tomasza Grossa, której 25. rocznica wydania przypada w tym roku.
Gościnie i goście:
- Joanna Tokarska-Bakir,
- dr Jarosław Kuisz,
- Andrzej Leder.
Moderacja:
"Wśród sąsiadów" – pokaz filmu
- Godz. 19:30–21:00
- Audytorium
- Wstęp wolny
Reżyseria: Yoav Potash, USA / Polska, 2024, 99 min, dokument pełnometrażowy
Dziś wszelkie ślady żydowskiego życia w prowincjonalnym Gniewoszowie zniknęły – przepadły nawet nagrobki, skradzione ze zniszczonego cmentarza. Teraz, wiele dziesiątków lat po Holokauście, nagradzany amerykański filmowiec Yoav Potash (twórca dokumentu "Zbrodnia za zbrodnię") dociera do sekretów Gniewoszowa. Film ukazuje zarówno miłość, jak i nienawiść miejscowych Polaków wobec żydowskich sąsiadów. Najstarsi, będący u kresu swoich dni mieszkańcy wyjawiają skrywane przez całe życie tajemnice. Film zdobył nagrodę Envision Żydowskiego Instytutu Filmowego.
Działania dostępne w godzinach otwarcia muzeum →
Ponadto 8–11 maja w godzinach otwarcia muzeum dostępne będą:
Materiały filmowe z kolekcji Historii mówionej
W galerii "Dziedzictwo" pokażemy poruszający film z fragmentami wywiadów Ocalałych z Zagłady. Świadkowie opowiedzą o swoich losach, tożsamości i sposobach radzenia sobie z traumą. To wyjątkowa okazja, by usłyszeć ich głosy i lepiej zrozumieć wpływ historii na kolejne pokolenia.
Materiały wideo pochodzą z naszej kolekcji historii mówionej.
"Echo" – instalacja świetlna Karoliny Hałatek
Otwarta forma pozwala wejść do środka instalacji, zatrzymać się i przyjrzeć relacji ciała wobec przestrzeni. Zmiana punktu widzenia z zewnętrznego, skierowanego na obiekt, na widzenie od wewnątrz, stwarza nowy wymiar, tworząc nową rzeczywistość, w której odbiorcy i odbiorczynie stają się centralnym punktem.
Dyżury wsparciowe dla odwiedzających wystawę "1945. Nie koniec, nie początek"
- Sala konferencyjna C, pierwsze piętro
Wystawa czasowa "1945. Nie koniec, nie początek" porusza wiele trudnych wątków, pokazując liczne odcienie szarości tuż powojennych czasów. Radość z zakończenia wojny przyćmiewała niepewność, strach przed przemocą, utrata domu i bliskich. Obejrzenie ekspozycji może obudzić rozmaite emocje, dlatego w dniach 8-11 maja odwiedzający wystawę będą mogli spotkać się z osobami z Ośrodka Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA i porozmawiać o swoich odczuciach.
