W powszechnej świadomości II wojna światowa skończyła się w 1945 roku. Choć powinien być to czas euforii, dla Żydów i Żydówek zmagających się ze stratą oraz osamotnieniem, był to przede wszystkim moment podejmowania decyzji – co dalej? Jak odbudować swoje życie na nowo? Sprawdź wydarzenia towarzyszące wystawie czasowej "1945. Nie koniec, nie początek", która potrwa do 15 września 2025 roku.
W podcastach poruszamy najważniejsze sprawy, dylematy i przeżycia, które towarzyszyły Żydom tuż po wojnie. W rozmowach ze świadkami tamtych wydarzeń, z historykami, antropologami i psychologami pokazujemy złożoność i dramatyzm żydowskiego losu w latach powojennych, tuż po Zagładzie. Podcasty łączą narrację historyczną, fragmenty wspomnień, komentarze ekspertów i współczesne refleksje na temat pamięci o tej trudnej epoce.
Oprowadzania po wystawie czasowej
Oto obiekt: Dzieci żydowskie przed i po wojnie
- 12 czerwca (czwartek), godz. 18:00–19:30
- Galeria "Dziedzictwo"
Przed wojną w środowisku Korczaka i Stefanii Wilczyńskiej wykrystalizowały się wzorce opieki nad dziećmi, ideały wychowania, kształtowania jednostki – właściwie do dziś aktualne, podkreślające: samostanowienie, prawo do jedzenia tego, co się chce, i tyle, na ile ma się ochotę, rolę współpracy w grupie, odrzucenia przemocy.
Te ideały były obecne również w placówkach wychowawczych powojennych, zwłaszcza żydowskich, których wychowawcy stanęli przed bardzo trudnym zadaniem opieki nad dziećmi o szczególnych potrzebach w związku z ich doświadczeniem.
Podczas spotkania chcemy pokazać niezwykłe postawy wychowawczyń, wychowawców powojennych, ich przywiązanie i poświęcenie dla dzieci, jak również ramy instytucjonalne, które tworzyli Żydzi dla dzieci.
Międzynarodowa konferencja naukowa "Nie koniec, nie początek. Odbudowa życia żydowskiego w Polsce i Europie Środkowej po drugiej wojnie światowej"
- 15–17 czerwca 2025 (niedziela–wtorek)
Na konferencji przyjrzymy się fenomenowi odrodzonego życia żydowskiego w Polsce, porównując podobne i odmienne zjawiska w innych krajach regionu w latach 1945–1955. Na szczególną uwagę zasługuje sytuacja społeczności żydowskich w krajach, które stały się częścią bloku sowieckiego, a także w Niemczech, gdzie w obozach dla dipisów również rozwijało się społeczne i polityczne życie żydowskie.
Konferencja odbywa się w ramach Global Education Outreach Program.
Wydarzenia towarzyszące wystawie w marcu
Oprowadzania po wystawie czasowej
Między końcem a nowym początkiem – oprowadzanie z przewodnikiem po wystawie czasowej
- Wybrane soboty o godz. 12:00:
- 29 marca, BRAK MIEJSC
- Bilety: normalny 35 zł, ulgowy 25 zł
Czy można zacząć od nowa, gdy wszystko, co znane, przestało istnieć? Czy można odbudować życie, gdy straciło się wszystko? Zapraszamy na niezwykły spacer z przewodnikiem po wystawie czasowej "1945. Nie koniec, nie początek", który odkryje przed Tobą historię pierwszych lat powojennych z perspektywy polskich Żydów.
"Tu Mikołaj Gryberg"
- Rozmowy prowadzi Mikołaj Grynberg
- Premiery w wybrane czwartki, godz. 20:00
- Słuchaj na polin.pl, Spotify i w innych aplikacjach podcastowych, a także na YouTube
W podcastach poruszymy najważniejsze sprawy, dylematy i przeżycia, które towarzyszyły Żydom tuż po wojnie. W rozmowach ze świadkami tamtych wydarzeń, z historykami, antropologami i psychologami pokażemy złożoność i dramatyzm żydowskiego losu w latach powojennych, tuż po Zagładzie. Podcasty będą łączyć narrację historyczną, fragmenty wspomnień, komentarze ekspertów i współczesne refleksje na temat pamięci o tej trudnej epoce.
Odcinek 1. Jak zbudować nowe życie?
- 20 marca (czwartek), godz. 20:00
Czy w powojennej Polsce było miejsce na odbudowę żydowskiego życia? Mimo trudnych warunków i narastającej wrogości część ocalałych podjęła próbę odbudowy wspólnoty. Jak wyglądało życie Żydowskie w Dzierżoniowie i innych miastach?
Oto obiekt
Oto obiekt: Powroty i początki. O Żydówkach zaraz po wojnie
Spotkanie poświęcone powojennym losom Żydówek (na przykładzie postaci reprezentowanych w naszych zbiorach: Grani (Gruni) Klitenik, Toni Lechtman, Haliny Olszewickiej, Chany Terbiler, Pauliny Włodawerk). Ukazanie kilku kobiet z różnych środowisk, z odmienną historią z okresu II wojny światowej, dokonujące odmiennych wyborów, których koleje losu do pewnego stopnia egzemplifikują różne drogi życia Żydówek w tuż powojennej rzeczywistości.
Gościnie:
- dr Marta Frączkiewicz,
- dr Monika Stępień.
Moderacja:
Oprowadzanie autorskie po wystawie czasowej z Anną Bikont
- Wybrane soboty:
- 22 marca, godz. 12:00, BRAK MIEJSC
- 22 marca, godz. 14:00, BRAK MIEJSC
- Bilety: normalny 35 zł, ulgowy 25 zł
Osiemdziesiąt lat temu skończyła się wojna. Tłumy wychodziły na ulice miast i miasteczek, ludzie całowali wyzwolicieli, rzucali im kwiaty, tańczyli. Wielu ocalałych z Zagłady zapamiętało, że w tym dniu płakali. Ci, co przeżyli, zostali pozbawieni niemal wszystkiego, swoich bliskich, swojej społeczności, swojego domu, poczucia sensu życia. Ale dla każdego z ocalałych, jakkolwiek był zrozpaczony, wycieńczony, oniemiały, koniec wojny oznaczał, że oto musi wymyślić i zbudować swoje życie na nowo. Jakie decyzje podejmowali ocalali? Jak udawało im się odbudować świat po katastrofie? Gdzie odnajdywali swoje miejsce na ziemi? Opowiadamy o tym poprzez losy konkretnych bohaterów i bohaterek wystawy czasowej.
Dyskusje
Ukryta tożsamość
- 27 marca (czwartek), godz. 18:00–19:00
- Wstęp wolny
Najważniejsze tematy, które poruszymy w dyskusji to: historyczne przyczyny ukrywania tożsamości żydowskiej, w tym kwestia asymilacji czy konwersji, psychologiczne skutki ukrywania tożsamości i jego wpływ na tożsamość człowieka. Porozmawiamy także o zjawisku "przekazywanej traumy", gdzie dzieci i wnuki osób ukrywających tożsamość dziedziczą pewne obawy czy dylematy związane z własnym pochodzeniem. Zastanowimy się także nad ukrytą tożsamością w kontekście komunizmu i PRL-u, czyli jak polityka antysemicka wpłynęła na tożsamość żydowską i na jakich poziomach – osobistym, rodzinnym, społecznym. Ciekawym wątkiem dyskusji będzie także odkrywanie lub powrót do żydowskich korzeni przez potomków osób, które ukrywały swoją tożsamość. Jakie wyzwania stoją przed takimi osobami? Co oznacza dla nich odkrycie żydowskich korzeni?
Goście i gościnie:
- Stanisław Krajewski,
- Anna Bikont,
- Jan Borowicz.
Moderacja:
Wydarzenia towarzyszące wystawie w kwietniu
Czytelnia POLIN
Księgi pamięci jako powojenny zapis żydowskiego doświadczenia
- 2 kwietnia (środa), godz. 18:00
- Spotkanie w holu głównym
- Dyskusja w języku polskim
- Wstęp wolny
Rozmowa o Księgach Pamięci – niezwykle ważnym elemencie tradycji żydowskiej, poświęconej pamięci żydowskich miast, miasteczek i społeczności, które istniały przed Zagładą. Księgi te zawierają szczegółowe opisy historii danej społeczności – od jej powstania, przez rozwój, życie codzienne, aż po tragedię związaną z Holokaustem. Celem Ksiąg jest zachowanie pamięci o społecznościach, które zostały unicestwione. Dla wielu osób Księgi pamięci są jedynym źródłem informacji o życiu ich przodków i rodzinnych miejscowościach – hołdem dla utraconych społeczności i pomnikiem ich życia.
Goście i gościnie:
- prof. Monika Adamczyk-Garbowska,
- prof. Andrzej Trzciński,
- dr Małgorzata Frąckiewicz,
- Mikołaj Grynberg.
Moderacja:
Cykl podcastów "Tu Mikołaj Grynberg"
Odcinek 2. Jak przetrwać po Zagładzie?
- Premiera: 3 kwietnia (czwartek)
- Gościni: Halina Birenbaum – pisarka, poetka, ocalała z Zagłady
Oprowadzanie po wystawie czasowej z kuratorką, Zuzanną Schnepf-Kołacz
- 5 kwietnia (sobota), godz. 12:00, KUP BILET →
- Bilety: normalny 35 zł, ulgowy 25 zł
Działania edukacyjne
Oprowadzanie po wystawie czasowej dla seniorów i seniorek
- 11 kwietnia (piątek), godz. 13:00–15:00
- Zgłoszenia przyjmujemy telefonicznie w godz. 10:00–15:00 pod numerem: 22 471 03 01 wew. 2
- Jedna osoba może zarezerwować max. 2 miejsca
- Prowadzenie: Kamil Kijek
Zapraszamy na oprowadzanie kuratorskie po wystawie "1945. Nie koniec, nie początek". W czasie spotkania wspólnie przyjrzymy się indywidualnym historiom osób, które próbowały zbudować swoje życie na nowo po traumatycznych doświadczeniach II wojny światowej. Skupimy się na zrozumieniu, jak ten przełomowy moment wpływał na życie ludzi, zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej. Będzie to okazja do rozmowy, wymiany wspomnień i refleksji nad tym, jak przeszłość kształtowała rzeczywistość.
Oprowadzanie po wystawie czasowej z autorem koncepcji, Kamilem Kijkiem
- 12 kwietnia (sobota), godz. 12:00, BRAK MIEJSC
- Bilety: normalny 35 zł, ulgowy 25 zł
Dyskusje
Żydokomuna – mit, propaganda, rzeczywistość
- 24 kwietnia (czwartek), godz. 18:00
- Hol główny, przestrzeń przy dachu synagogi
- Wstęp wolny
Termin "żydokomuna" to historycznie i politycznie kontrowersyjny termin, który był wykorzystywany szczególnie w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej w XX wieku. Początkowo służył jako propaganda, która łączyła antysemickie stereotypy z ideologią komunistyczną, sugerując rzekome powiązanie Żydów z ruchem komunistycznym i insynuując ich dominację nad systemem politycznym w krajach bloku wschodniego. Podczas dyskusji podejmiemy takie tematy jak: geneza terminu i historyczne konteksty, mit "żydokomuny" jako narzędzie propagandowe, rzeczywista rola Żydów w ruchach komunistycznych, społeczne i psychologiczne skutki propagandy antysemickiej.
Porozmawiamy także o obecnym zrozumieniu tego terminu oraz jego znaczeniu we współczesnych dyskusjach na temat antysemityzmu, dezinformacji, uprzedzeń i stereotypów. Przyjrzymy się także elementom politycznym i społecznym, które sprawiły, że pojęcie "żydokomuny" przetrwało do czasów współczesnych, mimo że opiera się na nieprawdziwych i krzywdzących założeniach.
Goście i gościnie:
- Łukasz Bertram,
- Krystyna Naszkowska,
- Andrzej Friszke.
Moderacja:
Cykl podcastów "Tu Mikołaj Grynberg"
Odcinek 3. Zostać czy wyjechać?
- 24 kwietnia (czwartek)
- Gościni: dr Marta Duch-Dyngosz – socjolożka, badaczka pamięci o społecznościach żydowskich i Zagładzie
Oprowadzania po wystawie czasowej
Przetrwanie. Spotkania wokół traumy
- Dzień 1 – 8 maja (czwartek)
- Dzień 2 – 9 maja (piątek)
- Dzień 3 – 10 maja (sobota)
- Dzień 4 – 11 maja (niedziela)
W ciągu czterech dni będziemy spotykać się na wydarzeniach poświęconych tematowi traumy powojennej i nie tylko. Podczas dyskusji eksperckich dowiemy się m.in., czym jest trauma, jakie skutki przynosi tym, którzy jej doświadczyli, oraz jak radzono sobie z nią poprzez sztukę i literaturę. Zaprosimy także na spotkania ze świadkami historii i warsztaty. Podczas wydarzenia zaprezentujemy artystyczną instalację świetlną Karoliny Hałatek. Porozmawiamy także o wrażeniach z wystawy "1945. Nie koniec, nie początek" z trenerkami z ośrodka INTRA.
Oprowadzania po wystawie czasowej
Organizatorem wystawy "1945. Nie koniec, nie początek" jest Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, we współpracy ze Stowarzyszeniem Żydowski Instytut Historyczny w Polsce oraz Żydowskim Instytutem Historycznym im. Emanuela Ringelbluma.
