Rocznice i święta
6.03.2025

Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych

Na medalu: dwie ręce trzymające liny osnute drutem kolczastym, które otaczają kulę ziemską; wokół kuli napis w języku hebrajskim: „Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”.
Medal "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" (awers) z kolekcji Muzeum POLIN

6 marca przypada Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych. Święto to w 2012 roku ustanowił Parlament Europejski, by upamiętniać osoby, które w XX wieku z narażeniem życia przeciwstawiały się reżimom totalitarnym. Idea ta nawiązuje do nadawanego przez Państwo Izrael tytułu Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Wierzymy, że każdy z nas może odkryć w sobie Sprawiedliwego.

Od 1963 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyznaje osobom niebędącymi Żydami, które ratowały Żydów podczas Zagłady, tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Uchwała Parlamentu Europejskiego z 2012 roku rozszerzyła pojęcie "Sprawiedliwego", dokonując jego uniwersalizacji. W tym ujęciu Sprawiedliwymi są osoby, które "motywowane osobistym poczuciem odpowiedzialności przeciwstawiały się zbrodniom przeciwko ludzkości i totalitaryzmowi". W kilkudziesięciu krajach (m.in. w Armenii, Bośni, Rwandzie, we Włoszech i Francji) powstały lokalne Ogrody Pamięci Sprawiedliwych i komitety przyznające ten tytuł.

Pierwszy w Polsce, i jak dotąd jedyny, Ogród Sprawiedliwych powstał w 2014 roku w Warszawie, na skwerze im. Jerzego Jura-Gorzechowskiego na Muranowie, w sąsiedztwie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, a uhonorowani tym tytułem zostali m.in. Emanuel Ringelblum, Antonina Wyrzykowska, Tadeusz Mazowiecki, Anna Politkowska, Armin Wegner czy Antonia Locetelli.

Każdego roku, 6 marca, Komitet Fundacji Ogród Sprawiedliwych ogłasza nazwiska osób, które zostaną upamiętnione w Ogrodzie Sprawiedliwych w Warszawie – na ich cześć sadzi się drzewa i odsłaniane są pamiątkowe kamienie. Coroczne ceremonie honorujące nowych Sprawiedliwych otwierają możliwość przypominania i przybliżania ich sylwetek oraz edukacji w zakresie praw człowieka.

W tym roku Komitet Fundacji Ogród Sprawiedliwych, którego członkiem jest m.in. Dyrektor Muzeum POLIN Zygmunt Stępiński, zdecydował o uhonorowaniu tytułem "Sprawiedliwego" i "Sprawiedliwej" następujące osoby:

  • Irynę Cybuch (1999–2024), dziennikarkę, ratowniczkę medyczną i sanitariuszkę, która zginęła na linii frontu w regionie Donbasu.
  • Sophie Scholl (1921–1943) i Hansa Scholla (1918–1943), rodzeństwo, członków antynazistowskiego ruchu oporu "Biała Róża", zamordowanych przez gestapo.
  • Mariana Turskiego (1926–2025), ocalałego podczas Zagłady, więźnia niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Buchenwald, historyka i dziennikarza, przyjaciela i współzałożyciela Muzeum POLIN.

Więcej o tegorocznym święcie przeczytasz na portalu Polscy Sprawiedliwi →