Koncert
27.01.2024

Szymon Laks – Pieśni

W 79. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau zapraszamy na wyjątkowy koncert pieśni Szymona Laksa – wybitnego kompozytora, dyrygenta, pisarza i tłumacza, dyrygenta orkiestry więźniarskiej w obozie męskim w Birkenau.

  • 27 stycznia (sobota), godz. 20.00
  • Hol główny Muzeum POLIN
  • BRAK MIEJSC

Katarzyna Wasiak (fortepian) i Ania Vegry (sopran) jako pierwsze dokonały rejestracji płytowej wszystkich pieśni tego znakomitego kompozytora. Album "Szymon Laks: Complete works for voice and piano" ukazał się nakładem oficyny EDA. Koncert w Muzeum POLIN będzie jego pierwszą koncertową prezentacją w Polsce.

W wydanych w Londynie w 1979 roku "Grach Oświęcimskich" Szymon Laks pisał:

"Nasuwa mi to wspomnienie o jednym z niedzielnych popołudniowych koncertów. Wykonujemy uwerturę z jakiejś niemieckiej operetki. Gramy bez wielkiego zapału. Obóz jest dziwnie pusty. Ze strażnicy dobiegają nas donośne dźwięki radia, które stapiają się z naszymi we wdzięczną kakofonię. Nie przejmuje się tym nasz doktor flecista, który właśnie wykonuje na swym instrumencie sentymentalne, a zarazem wirtuozowskie solo. Gra jakby w natchnieniu, jest tak pochłonięty frazowaniem popisowej melodii, że nie spostrzega długiego sznura załadowanych kobietami ciężarówek, mknących chyłkiem w stronę krematoriów. Doktor Menasche, dumny z własnego popisu, odkłada z uśmiechem instrument na kolana. Ciężarówki znikły za zakrętem. W jednej z nich znajdowała się córka doktora".

Artysta sprzeciwiał się doszukiwaniu się w obecności muzyki w obozie zagłady jakichkolwiek elementów humanistycznych.

"Była to raczej «muzyczka» przeznaczona dla pospólstwa, nie było w niej nic, co mogłoby w słuchaczu wzniecić jakiś poryw szlachetniejszego gatunku. […] Oświęcim był pewnego rodzaju «negatywem» świata, z którego zostaliśmy uprowadzeni. Białe stało się czarnym, czarne białym, wartości były wywrócone o 180 stopni. Dobitniej mówiąc: każdy z nas miał przed sobą jedną z dwu możliwości: albo bić i katować bliźnich, albo być przez bliźnich bity i katowany. Nasze poczucie godności i człowieczeństwa uważane były za występek; rozumowanie logiczne jako objaw obłędu; miłosierdzie jako oznaka chorobliwej słabości fizycznej i moralnej. Natomiast najpodlejsze instynkty ludzkie, stępione przez odebrane wychowanie i nabytą kulturę, przemieniły się w autentyczne cnoty obozowe, stając się jednocześnie jednym z warunków koniecznych – acz niedostatecznych – przetrwania (...).

Uszedłem z życiem. Czemu to zawdzięczam? Nie musiałem wyzbywać się ani jednej pospolitej cnoty ludzkiej, a przecież przetrwałem. Nie ulega dla mnie kwestii, że zawdzięczam to nieskończonej ilości cudów, a również, może nawet przede wszystkim, zetknięciu się z kilkoma rodakami obdarzonymi ludzką twarzą i ludzkim sercem".

Po wojnie Laks wrócił do Paryża. Niemal równolegle spisywał swoje wspomnienia w wydanych w 1947 roku "Musiques d’un autre monde" oraz komponował III kwartet smyczkowy na polskie tematy ludowe (1946). Tematyka Zagłady powraca też w pieśniach – które sam uważał za najbardziej wartościową część swojego kompozytorskiego dorobku. W 1947 roku skomponował ''8 ludowych pieśni żydowskich (Huit chants populaires juif)''. "Passacaille" z 1946 roku uchodzi za swoistą elegię bez słów. W 1961 roku Laks napisał muzykę do słynnej "Elegii żydowskich miasteczek" Antoniego Słonimskiego. Rok później skomponował ''Pogrzeb'' do słów Mieczysława Jastruna, który wojnę przeżył w Warszawie, ukrywając się pod fałszywym nazwiskiem. "Gdybyś" powstało słów Ludwika Żuk-Skarszewskiego, którego Laks, obok Tadeusza Jaworo i Jana Stojakowskiego, wymienia jako tych, którzy sprawili, że uszedł z życiem z obozu zagłady. 

W Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocastu przypomnimy muzykę Laksa i historie zapisane między dźwiękami jego Pieśni.

Wystąpią:

  • Ania Vegry – sopran
  • Katarzyna Wasiak – fortepian.

Ania Vegry – urodzona w Londynie w rodzinie muzyków sopranistka studiowała u Christiane Iven w Hanowerze i Teresy Berganzy w Madrycie. Jako solistka przez wiele lat była związana ze Staatsoper w Hanowerze, gdzie grała m.in. Zuzannę ("Wesele Figara"), Gildę ("Rigoletto"), Musettę ("Cyganeria"), Rosinę ("Cyrulik Sewilski"), Minette ("Angielska kotka") i Cunegonde ("Candide"). W tym sezonie można ją usłyszeć w kluczowych rolach: Donny Anny w "Don Giovannim" Mozarta, Paminy w "Czarodziejskim flecie", Roxany w "Królu Rogerze" Szymanowskiego i Violetty w "Traviacie" Verdiego. Za tę ostatnią rolę Vegry została nominowana do tytułu Śpiewaczki Roku 2023 przez prestiżowy międzynarodowy miesięcznik "Opernwelt"

Jako zwyciężczyni Międzynarodowego Konkursu Muzycznego w Genewie oraz Bundeswettbewerb Gesang w Berlinie solistka prowadzi również bogatą działalność koncertową. Jej repertuar obejmuje dzieła od Monteverdiego i Bacha po Nono i Reimanna. Vegry współpracuje z artystami o międzynarodowej sławie, takimi jak Tabea Zimmermann, Albrecht Mayer, Sharon Kam, Markus Becker, Jan-Phillip Schulze i Nicholas Rimmer w zakresie muzyki kameralnej. Występowała w znaczących salach koncertowych, m.in. w Opéra Garnier w Paryżu, Deutsche i Komische Oper w Berlinie, Gasteig w Monachium, w Filharmoniach w Berlinie i Kolonii, w Rheingau Music Festival, Lucerne Festival, Anima Mundi Festival w Pizie, Sommerliche Musiktage i Musikwoche Hitzacker.

Jej dyskografia obejmuje arie operowe Floriana Leopolda Gassmanna z towarzyszeniem NDR Radiophilharmonie pod batutą Davida Sterna oraz kompletne nagranie pieśni Simona Laksa wspólnie z Katarzyna Wasiak we współpracy z Boosey & Hawkes. Jako uczestniczka pionierskiego projektu zainicjowanego przez Kenta Nagano, skupiającego się na historycznych wykonaniach dzieł Richarda Wagnera, Vegry wystąpiła pod batutą Nagano z Dresden Festival Orchestra i Concerto Köln jako Woglinde w "Złocie Renu".

Katarzyna Wasiak – pianistka, urodzona w Zielonej Górze w rodzinie muzyków. W 2002 roku, w wieku 17 lat, rozpoczęła studia na Uniwersytecie Muzyki i Sztuk Scenicznych w Wiedniu, najpierw w klasie prof. Olega Maisenberga, a następnie u prof. Wolfganga Watzingera. W 2006 roku kontynuowała studia na Berlińskim Uniwersytecie Sztuk Pięknych u prof. Jacquesa Rouviera, a w 2009 roku otrzymała dyplom artystyczny. Następnie ukończyła artystyczne studia magisterskie w Wyższej Szkole Muzycznej Hansa Eislera w Berlinie pod kierunkiem prof. Fabio Bidiniego i uzupełniła studia artystyczne dodatkowo dyplomem pedagogicznym. Jest również wykwalifikowanym menedżerem kultury.

Jest laureatką licznych konkursów pianistycznych, m.in. w Dallas (USA), Vanves (Francja) i Villa de Capdepera (Hiszpania). Jest także stypendystką Ministerstwa Kultury, Prezesa Rady Ministrów, Towarzystwa Chopinowskiego, Fundacji Crescendum Est-Polonia oraz Stypendium Viadrina Rotary Club.

Dla Katarzyny Wasiak ważne jest współtworzenie nowych kontekstów historycznych poprzez świadomie dobrane projekty o tematyce związanej z polsko-żydowskim dziedzictwem kulturowym XX wieku. Te aspekty jej pracy artystycznej i działalności jako menadżera kultury doprowadziły do założenia stowarzyszenia LIMBO KOLLEKTIV e.V. i wspólnego występu z sopranistką Anią Vegry, w niemieckim Bundestagu z okazji 75. rocznicy upamiętnienia ofiar nazizmu.

Nagranie "Mieczysław Weinberg – Chamber Music" (wydawnictwo płytowe anagram), z udziałem skrzypka Roberta Kowalskiego i kwartetu smyczkowego Noga Quartet, zostało uznane za najlepsze nagranie muzyki kameralnej 2020 roku i nagrodzone Clef d'or przez francuski magazyn ResMusica. W marcu 2021 roku ukazała się płyta CD ze wszystkimi pieśniami Simona Laksa z sopranistką Anią Vegry (eda records Verlag). Album został uznany za płytę miesiąca przez BBC Music Magazine. Nagranie utworów nieznanego kompozytora Hansa Gala z altowiolistką Magdaleną Tchorzewską ukazało się w lipcu 2022 roku i zdobyło nagrodę Supersonic Award luksemburskiego magazynu muzycznego "Pizzicato".

Logo projektu Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe - od lewej logotypy Iceland Lichtenstein Norway Grants, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Muzeum POLIN.

www.eeagrants.org, www.norwaygrants.org, www.gov.pl