"Więzi" – już niedługo nowa galeria wystawy stałej

W czerwcu 2025 roku otworzymy galerię "Więzi". To epilog wystawy stałej "1000 lat historii Żydów polskich". Oddamy głos potomkom polskich Żydów i Żydówek, którzy mieszkają w Nowym Jorku, Tel Awiwie, São Paulo czy Melbourne. Co dziś znaczy dla nich dziedzictwo przodków?

Dziedzictwo, które żyje

Wystawa stała w ośmiu galeriach przedstawia dzieje społeczności żydowskiej na historycznych terenach Polski przez 1000 lat. Przywiązanie Żydów aszkenazyjskich do ich dziedzictwa wykracza jednak poza geograficzne granice. Przepisy kulinarne, zdjęcia i wspomnienia rodzinne, słowa jidysz są stale obecne w codziennym życiu tych, którzy mieszkają daleko od domu swoich przodków.

Więzi, czyli wielowarstwowe powiązania

W nowej galerii zaprezentujemy filmy z udziałem Żydów i Żydówek rozproszonych po świecie. Opowiedzą w nich o znaczeniu więzi łączących ich z dziedzictwem i historią. Pokażą unikalne związki, które ukształtowały się w diasporach pod wpływem lokalnych środowisk. Niektóre są osobiste i rodzinne, podczas gdy inne definiują całe społeczności.

Współczesne głosy

Centralnym punktem galerii będzie multimedialna instalacja prezentująca osiem krótkich filmów. Wyłoniliśmy je w międzynarodowym konkursie, do którego w 2019 roku zgłosiło się 240 autorów. Filmy skupiają się na osobistych więziach społeczności żydowskich, rozsianych po świecie, z Polską – wczoraj i dziś.

Jeden ze zwycięskich filmów, "Cheesecake" Kasi Pajzderskiej, opowiada o silnych emocjach, które wywołuje ciasto przygotowane na podstawie stuletniego przepisu przywiezionego z Polski do Melbourne. Inny film pokazuje coroczny maraton gefilte fish, łączący pokolenia rodziny Hermelin w Detroit. Wiele miesięcy przed sederem paschalnym przygotowują 200 sztuk tradycyjnej gefilte fish.

"Nie chodzi o rybę… Chodzi tak naprawdę o miłość i stratę w każdym kęsie tego aszkenazyjskiego jedzenia" – mówi reżyserka Rachel Fleit.

Unikalna przestrzeń galerii

Przestrzeń galerii tworzy znana polska firma projektowa WWAA, która współpracowała już z nami przy otwarciu wystawy stałej. Na suficie znajdzie się instalacja składająca się z blisko 700 budynków, symbolizujących domy, które Żydzi stworzyli w wielu miejscach na świecie. Zawisną do góry nogami, jakby oglądane z kosmosu.

Oświetlenie galerii będzie zmieniać się w cyklu od świtu do zmierzchu, tworząc dynamiczną grę światła i cienia. Domki, odbite w lustrzanych ścianach, sprawią wrażenie rozciągniętych w nieskończoność.

Na podłodze znajdzie się mapa świata z oznaczeniem miejsc, do których emigrowali Żydzi, szczególnie tych przedstawionych w filmach i osobistych historiach z całego świata. W przestrzeni galerii usłyszymy ambient stworzony przez wokalistkę i kompozytorkę Olgę Mysłowską, współgrający z porą dnia.

Galeria "Więzi" to przestrzeń refleksji. Jej design, wykorzystujący grę światła, cienia, muzykę czy lustrzane odbicia, ma uwolnić instalację od sztywnych ram, tworząc wrażenie nieograniczonej przestrzeni i czasu.

Doświadczenie migracji

Galeria "Więzi" to nie tylko epilog wystawy stałej, ale też nowe spojrzenie na historię polskich Żydów i Żydówek, łączące przeszłość z teraźniejszością, otwierające się na przyszłość. Sama galeria będzie się stale rozwijać wraz z dodawaniem nowych historii.

Migracja jest doświadczeniem uniwersalnym. Dzisiaj wyjeżdżamy z wielu powodów – z wyboru lub nie. Niezależnie od tego przeprowadzka niesie ze sobą spektrum emocji, które rozchodzą się echem przez pokolenia.