Nowe dzieła sztuki wybitnych artystów polskich żydowskiego pochodzenia w naszej kolekcji
image

image

image

image

Do naszej kolekcji muzealnej włączyliśmy nowe dzieła sztuki wybitnych artystów polskich żydowskiego pochodzenia: obraz "Martwa natura (Sukot)" i rysunek "Figura siedząca" Jankiela Adlera (1895–1949), akwarelę "Człowieka ciągnie do okna" Marka Włodarskiego (Henryka Strenga; 1898–1960), oraz obraz "Miejska uliczka (Pejzaż miejski zimą)" Efraima i Menaszego Seidenbeutlów (1902–1945).
Wszyscy ci artyści są bohaterami polsko-żydowskiej historii, którą opowiadamy w różnorodnych działaniach naszego muzeum. Zagłada przyniosła zniszczenie kultury polskich Żydów, ocalało niewiele dzieł artystycznych, tym ważniejsze jest więc pozyskanie do zbiorów tak cennych prac.
Jankiel Adler (1895–1949) w latach 1919–1920 był, obok Marka Szwarca, Mojżesza Brodersona, Icchaka V. Braunera i Henryka Barcińskiego, założycielem awangardowej grupy Jung Idysz (Młode jidysz) i współautorem wydawanego przez nią almanachu, w którym pojawiały się nie tylko jego grafiki, ale także teksty dotyczące sztuki żydowskiej, m.in. poświęcone Markowi Chagallowi. Adler wyjechał wkrótce do Niemiec, stał się częścią awangardy artystycznej, m.in. z kręgu Paula Klee, przez co po dojściu Hitlera do władzy został uznany przez nazistów za reprezentanta "sztuki zdegenerowanej". W 1933 roku opuścił Niemcy. Malarz mieszkał później w Polsce (w 1935 roku miał wystawę w Warszawie) i w Paryżu. Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się do Armii Polskiej we Francji, później wraz z nią znalazł się w Wielkiej Brytanii.
Obydwie prace Adlera obrazują jego różnorodną, oryginalną i samodzielną drogę twórczą. W kontekście dorobku Adlera, ale i naszej kolekcji szczególne znaczenie ma odwołująca się do żydowskiego dziedzictwa "Martwa natura (Sukot)".
Marek Włodarski (Henryk Streng) (1898–1960) pochodził ze Lwowa, przed wojną był członkiem awangardowego ugrupowania "artes", jego prace znalazły się m.in. w tomiku "Akacje kwitną" Debory Vogel.
Akwarela "Człowieka ciągnie do okna" jest, jak należy przypuszczać, pierwszym ujęciem olejnej wersji obrazu, pod tym samym tytułem z roku 1948, obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. W tej akwareli artysta po raz pierwszy odwołał się, choć nie wprost, do swoich doświadczeń z czasów II wojny światowej i życia w zamknięciu. W latach 1942–1944 Streng ukrywał się u Janiny Brosch, członkini Żegoty, malarki i swojej przyszłej żony, najpierw we Lwowie, potem, od kwietnia 1944 roku na tzw. aryjskich papierach na nazwisko Marek Włodarski w Warszawie.
"Człowieka ciągnie do okna" to ważne dzieło odwołujące się do bezpośredniego doświadczenia Zagłady Żydów, tworzone z punktu widzenia ofiary-świadka Zagłady. Tytuł kompozycji, syntetyczne ujęcie figury, inspiracje surrealizmem tworzą sugestywny obraz czytany jako zapis egzystencjalnej kondycji ukrywającego się, zamknięcia, zagrożenia i tęsknoty za światem, powietrzem, wolnością. Modernistyczny język sztuki użyty został tutaj do opowieści o granicznych doświadczeniach Zagłady.
Malarze, bliźniacy Efraim i Menasze Seidenbeutlowie (1902–1945) absolwenci warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, członkowie grupy artystycznej "Szkoła Warszawska" często malowali razem, sygnowali wtedy swe obrazy jedynie nazwiskiem. Malowane razem dzieła braci są przykładem fenomenu wspólnej twórczości malarskiej.
"Miejska uliczka (Pejzaż miejski zimą)" rzadki w ich dorobku zimowy pejzaż charakteryzuje podwyższony punkt widzenia, co nadaje temu zwyczajnemu z pozoru miejskiemu widokowi melancholijny charakter, podkreślony przez pas zamglonego, pochmurnego nieba i stłumiony koloryt, ograniczony do różnych odcieni bieli przełamanej czernią, szarością oraz odcieniami żółci i czerwieni.
Po wybuchu II wojny światowej Seidenbeutlowie znaleźli się w Białymstoku, byli tam też, kiedy wkroczyli tam Niemcy. Przetrwali getto, zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, potem w Auschwitz. Zostali zamordowani w kwietniu 1945 roku.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Nazwa programu: Dotacja celowa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Nazwa zadania: Zakup dzieł sztuki
Dofinansowanie: 219 500 zł
Całkowita wartość zadania: 219 500 zł