Nagroda Specjalna POLIN 2024: Fundacja Borussia
image
image
image
image
image
Fundacja Borussia (2006) inicjuje i wspiera działania obywatelskie w sferze kultury, edukacji i integracji społecznej. Działa na Warmii i Mazurach, przywracając pamięć o wielokulturowej historii regionu, budując świadomość obywatelską mieszkańców, szczególnie młodego pokolenia i integrując ich wokół wartości demokratycznych i europejskich.
Od początku swojego istnienia Borussia działa na rzecz rozwoju współpracy na poziomie lokalnym i międzynarodowym, dialogu z sąsiadami, ochrony dziedzictwa kulturowego i przekazywania doświadczeń związanych z polską drogą do demokracji.
Borussia była jedną z pierwszych organizacji w Polsce, które stawiały nieoczywiste pytania o przeszłość lokalną, indywidualną i zbiorową pamięć o niej, o otaczający "obcy" krajobraz kulturowy i losy dawnych mieszkańców: Niemców, Warmiaków, Mazurów, Żydów. Były i są to nadal tak naprawdę pytania o przyszłość i tożsamość: obecnych mieszkańców i samego regionu. Na te pytania próbowała jednocześnie szukać odpowiedzi. Jedną z nich był "otwarty regionalizm", postulujący aktywną postawę obywatelską, inicjujący dialog między tradycją miejsca a odziedziczoną pamięcią rodzinną, szanujący odmienność.
Ideę ochrony i ratowania dziedzictwa kulturowego wcieliła w życie, wspólnie z partnerskim Stowarzyszeniem Wspólnota Kulturowa "Borussia" (1990), ratując od niepamięci i zniszczenia unikatowy budynek Bet Tahary (1913), pierwszą realizację niemiecko-żydowskiego architekta Ericha Mendelsohna, zachowaną w jego rodzinnym mieście.
W latach 2005–2012 przeprowadziła wieloetapowy remont i rewitalizację budowli, przywracając jej dawny blask i inicjując szeroko zakrojony proces społeczny. Kolejnym etapom rewitalizacji obiektu towarzyszyły nie tylko działania edukacyjne i kulturalne, podczas których mieszkańcy miasta i regionu odkrywali historię i kulturę niemieckich Żydów, zamieszkających przedwojenny Olsztyn, lecz także architektoniczny dorobek Mendelsohna.
Dom Mendelsohna, dawna Bet Tahara, po remoncie zaczął żyć nowym życiem. Borussia uratowała niezwykły zabytek, lecz także wpisała go na nowo w krajobraz kulturalny i społeczny miasta i regionu. W nowej funkcji – jako Centrum Dialogu Międzykulturowego – rozpoczął działalność dokładnie 100 lat po powstaniu – w 2013 roku. Od tego czasu służy jako miejsce pamięci o losach olsztyńskich Żydów i działań obywatelskich. Obiekt jest także dostępny dla zwiedzających, którzy do rodzinnego miasta architekta przyjeżdżają z całego świata.