Dwie nowe prace w Centrum Informacji Historycznej
image

image

image

W 2022 roku do kolekcji sztuki najnowszej Muzeum POLIN dołączyły obiekty zakupione dzięki wsparciu z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Są to dwie prace: "Pływalnia" (2003) Rafała Jakubowicza oraz "Szukaliśmy w popiołach" (2020) Artura Żmijewskiego. Obie chcemy pokazać naszej publiczności – jako pierwsza zaprezentowana została instalacja artystyczna Rafała Jakubowicza.
W kwietniu 2003 roku na fasadzie jednego z publicznych budynków znajdującego się na rogu ul. Wronieckiej i Stawnej w Poznaniu Rafał Jakubowicz wyświetlił duży hebrajski napis בריכת־שחײה (Brichat schija), który po polsku znaczy "pływalnia". Akcja odbyła się po zmierzchu, aby uczynić litery dobrze widocznymi, a jej przebieg artysta sfotografował i nagrał. Budynek ten faktycznie służył jako pływalnia w latach 1940–2011, jednak Jakubowicz upomniał się o pierwotną funkcję tego gmachu – sakralną. Został on bowiem zbudowany w latach 1905–1907 jako synagoga (zwana Nową Synagogą) i był domem modlitwy dla żydowskich mieszkańców Poznania do 1940 roku. Hitlerowcy podjęli wtedy decyzję o przerobieniu go na pływalnię dla żołnierzy Wermachtu. To działanie, nader utylitarne, było jednak cynicznie bezczeszczące i było kontynuowane po zakończeniu II wojny światowej. Jak pisze Andrzej Niziołek:
"A po wojnie jej [synagogi] profanacja została usankcjonowana przez komunistyczne, a potem także demokratyczne władze miasta. I budynek służył za pływalnię dopóki jego stan techniczny na to pozwalał".
Cytowany przez tego autora Jakubowicz uzupełnia:
"[…] Przez 66 lat po wojnie pływalnia w synagodze została niemalże całkowicie oswojona, stała się dla poznaniaków czymś zwyczajnym i oczywistym. W tym sensie stała się niewidzialna".
Data akcji wybrana przez artystę nie była przypadkowa – to w kwietniu 1940 roku Niemcy zrzucili z budynku ostatnią gwiazdę Dawida, odzierając go tym samym z widzialnych związków z religią, kulturą i tożsamością żydowską. Nie zostały one dotąd przywrócone i przypomniane. Praca powstała jako jedno z kilku dzieł artysty odnoszących się do tematu Zagłady Żydów w Poznaniu i Swarzędzu, poruszających kwestie niepamięci, wyparcia, śladów dziedzictwa polskich Żydów w powojennej Polsce i ich zacierania.
Sugestywnie odczytuje dzieło Jakubowicza Eleonora Jedlińska:
"Artysta stawia siebie i odbiorców swej realizacji w relacji z czasem przeszłym, siebie i nas czyni odpowiedzialnymi za nieobecnych zmarłych, po raz kolejny podejmuje kwestie przedstawiania przeszłości".
Rafał Jakubowicz uczynił z zapisu akcji obiekt materialny – instalację artystyczną składającą się z wielkoformatowej fotografii, projektu pocztówki, która każdorazowo powinna towarzyszyć ekspozycji oraz dwóch filmów paradokumentalnych – zapisu prezentującego wnętrze budynku oraz krótkiej dokumentacji przebiegu samej akcji.
Rafał Jakubowicz (ur. 1974 w Poznaniu) – absolwent Wydziału Wychowania Plastycznego (1999) oraz Wydziału Malarstwa, Grafiki i Rzeźby (2000) Akademii Sztuk Pięknych oraz Wydziału Neofilologii (specjalność: hebraistyka) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2014). Od 2000 roku wykłada na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu, gdzie obecnie jako profesor nadzwyczajny prowadzi Pracownię Sztuki w Przestrzeni Społecznej oraz fakultet "Wątki żydowskie we współczesnej kulturze wizualnej". W latach 2013–2016 wykładał w Katedrze Studiów Azjatyckich (Zakład Hebraistyki, Arameistyki i Karaimoznawstwa) UAM.
Zajmuje się m.in. krytyką instytucjonalną w polu sztuki, podejmuje kwestie gentryfikacji, wykluczenia i wyzysku w warunkach późnego kapitalizmu. Porusza tematy związane z przywracaniem wymazanej historii, analizując sposób, w jaki przeszłość odciska się na teraźniejszości. Był współkuratorem (wspólnie z Dorotą Monkiewicz, Christiane Mennicke-Schwarz oraz Valentiną Marcenaro) wystawy pt. "Vot ken you mach?" o żydowskiej tożsamości w dzisiejszej Europie w Kunsthaus Dresden (2013) oraz Muzeum Współczesnym Wrocław (2015). Współpracuje z Galerią Le Guern w Warszawie, gdzie ostatnio zrealizował, wspólnie z Eliyahu Fatalem, wystawę, pt. "Otwarty rachunek" (2022). Od 2005 roku jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA). Od 2014 roku działa w Ogólnopolskim Związku Zawodowym Inicjatywa Pracownicza.
Centrum Informacji Historycznej znajduje się na parterze (poziom 0) Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, obok sklepu muzealnego. Czynne:
- czwartki i piątki w godz. 10.00-13.00 oraz 13.30-18.00,
- wstęp jest bezpłatny.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Nazwa zadania: Rozbudowa kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w 2022 roku
Dofinansowanie: 90 000 zł
Całkowita wartość: 146 880 zł