Czytelnia POLIN: Grzegorz Gauden "Polska sprawa Dreyfusa. Kto próbował zabić prezydenta", Jolanta Kurska "Wieczny powrót Dreyfusa"

W ostatniej listopadowej Czytelni POLIN zapraszamy na rozmowę o dwóch wyjątkowych książkach – "Polska sprawa Dreyfusa. Kto próbował zabić prezydenta" Grzegorza Gaudena oraz "Wieczny powrót Dreyfusa" Jolanty Kurskiej. Z ich autorami rozmawiać będzie Anna Wacławik. Książki ukazały się nakładem Wydawnictwa Agora oraz Wydawnictwa Akademickiego Dialog.

• 27 listopada 2024 (środa), godz. 18:00
• Spotkanie w holu głównym
• Dyskusja w języku polskim, wstęp wolny

"Polska sprawa Dreyfusa. Kto próbował zabić prezydenta"

Wrzesień 1924 roku. Do Lwowa przyjeżdża prezydent RP Stanisław Wojciechowski. Policja polityczna z Warszawy jest przeciwna wizycie – pamięta zamach sprzed trzech lat na Józefa Piłsudskiego. Strzelał – niecelnie – ukraiński student nacjonalista.

Tym razem ktoś rzuca bombę w powóz z prezydentem. Ofiar brak, ale tłum widzów w panice ucieka. Wśród nich student Stanisław Steiger, Żyd. Tancerka Maria Pasternakówna wskazuje go jako zamachowca. Lwowscy śledczy ogłaszają, że ujęli sprawcę.

"Żydzi chcieli zabić prezydenta!" – obwieszcza prasa narodowa. Rozpoczyna nagonkę na Steigera i Żydów, mimo że ukraińscy nacjonaliści przyznają, że to oni stali za zamachem.

Kilka dni później w pierwszym procesie Steiger cudem unika kary śmierci. Po roku w drugim procesie, opartym na fałszerstwach wytworzonych przez śledczych a zdemaskowanych przez obrońców, zostaje uniewinniony.

Sto lat po tamtych wydarzeniach Grzegorz Gauden kreśli reporterski obraz będący także trzymającym w napięciu dramatem sądowym i politycznym bezlitośnie odsłaniającym oblicze antysemityzmu w II RP. Sprawa Steigera jest uderzająco podobna do sprawy Alfreda Dreyfusa, Żyda, oficera armii francuskiej, fałszywie oskarżonego o szpiegostwo, która obnażyła francuski i światowy antysemityzm u progu XX wieku.

"Wieczny powrót Dreyfusa"

Ten zbiór esejów nie jest rekonstrukcją afery Dreyfusa, jej dramaturgii, zwrotów czy aspektów prawnych. Nie jest też biografią Dreyfusa. Jest refleksją nad fenomenem fałszywego, założycielskiego mitu, wokół którego skupiają się i wzmacniają antydemokratyczne, nacjonalistyczne siły. To także analiza zjawisk towarzyszących temu wydarzeniu, takich jak fenomen mobilizacji obywatelskiej, znaczenia prasy w tym sporze, postawa Kościoła katolickiego, intelektualistów oraz motywacji im towarzyszących.

Afera Dreyfusa rozumiana jako sprawa fałszywie oskarżonego żydowskiego kapitana jest już zamknięta. Natomiast sprawa Dreyfusa jako opowieść o społecznych zmaganiach, konfrontacjach postaw, mechanizmach zbiorowej manipulacji i figurach wroga replikuje się nieustannie, tak we Francji, w Polsce, jak i innych krajach. Jest więc wiecznie trwająca afera Dreyfusa, która tamtej aferze nie pozwala stać się li tylko historią.