Rocznica wysadzenia Wielkiej Synagogi na Tłomackiem

Wielka Synagoga na Tłomackiem była następczynią i spadkobierczynią synagogi "niemieckiej" przy Daniłowiczowskiej. Idea jej budowy sięga co najmniej 1859 roku.

Realizację zainicjował Komi­tet Synagogi przy Daniłowiczowskiej, przekształcony w 1870 roku w Komitet Budowy Synagogi. Reprezentował on najzamożniejszą, najbardziej wyemancypowaną i zasymilowaną część warszawskiej społeczności żydowskiej, zapewne nieprzekraczającą 1% ogółu. Byli to zwolennicy umiarkowanej reformy judaiz­mu, jednak bardzo kontrastującej z przeważającą w Warszawie i ogólnie w Królestwie Polskim obrzędowością chasydzką i mniej liczną ściśle ortodoksyjną. Byli świadomi także wielkiego ówczesnego rozkwitu budownictwa synagogalnego w Europie.

Synagoga istniała zaledwie 65 lat. Zdewastowali ją Niemcy już na początku okupacji. W samym gma­chu i na skwerze wokół po 1940 roku urządzili oni skład mebli zrabowanych z getta.

16 maja 1943 roku, po uprzednim staran­nym podminowaniu, synagoga została wysadzona osobiście przez generała Stroopa na znak, iż zakończył on swoją misję ostatecznego rozprawienia się z Żydami Warszawy. To wydarzenie wyznaczyło koniec powstania w getcie warszawskim. Teren getta został zrównany z ziemią.

Po wojnie początkowo zakładano odbudowę synagogi, ale w latach pięćdziesiątych zdecydowano o nowej regulacji placu Bankowego. Na miejscu bożnicy wyrósł Błękitny Wieżowiec.

O tym, co pozostało z Wielkiej Synagogi, przeczytasz na portalu Wirtualny Sztetl →