Badacze synagog i polskie inspiracje Stelli
Przełomowy cykl prac Franka Stelli "Polish Villages" prawdopodobnie nigdy by nie powstał, gdyby nie jego kontakt z architekturą polskich drewnianych synagog sprzed drugiej wojny światowej. W jaki sposób współczesny amerykański artysta zetknął się z nieistniejącymi już dziełami żydowskiej sztuki sakralnej?
Łącznikiem tych dwóch światów była książka dwojga polskich architektów i badaczy architektury: Marii i Kazimierza Piechotków. Prowadzili oni wieloletnie badania na temat architektury sakralnej Żydów polskich, korzystając m.in. z materiałów zebranych jeszcze w okresie międzywojennym w ramach inwentaryzacji przeprowadzanej przez Zakład Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej. Dotarli do setek fotografii, dokumentów, przekrojów i planów rozproszonych w międzynarodowych archiwach i zbiorach prywatnych.
Efektem ich pracy są albumy ukazujące bogactwo architektury synagogalnej, w tym m.in. Bóżnice drewniane – pozycja, której angielskojęzyczna edycja wpadła w latach 70. w ręce Franka Stelli.
Cóż tak urzekło amerykańskiego artystę? Dla Żydów zamieszkujących tereny dawnej Rzeczypospolitej synagogi drewniane były „prawdziwym domem Pana i bramą do nieba”. W ukształtowaniu ich brył, w formach aron ha-kodesz – szaf służących do przechowywania zwojów Tory, w polichromiach ścian i sklepień w szczególny sposób wyrażała się postawa religijna, wyobrażenia i tęsknoty korzystających z nich ludzi. Budynki te wyróżniały wyjątkowo oryginalne formy przestrzenne niemożliwe do uzyskania w innym niż drewno tworzywie. Wiele z nich, gdyby wciąż istniało, zaliczałoby się do czołówki europejskiej a nawet światowej architektury. Jednak żadna z bożnic drewnianych nie przetrwała do dzisiejszych czasów.
Tym bardziej warto odwiedzić wystawę „Frank Stella i synagogi dawnej Polski", która od 19 lutego do 20 czerwca 2016 roku gości w Muzeum POLIN. Warto też sięgnąć po album Marii i Kazimierza Piechotków Bramy Nieba. Bóżnice drewniane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, którego poszerzone wydanie ukazało się w lutym tego roku. Książka składa się z dwóch części. W pierwszej, poprzedzonej wprowadzeniem prezentującym tło historyczne, omówione zostały rozwiązania architektoniczne, konstrukcyjne i ukształtowanie wnętrza bóżnic drewnianych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Druga część, albumowa, zawiera opisy, dokumentację rysunkową i fotograficzną wybranych synagog.
Obecne wydanie, przygotowane już po śmierci Kazimierza Piechotki, stało się możliwe dzięki staraniom prof. Jerzego Malinowskiego, dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także przy współpracy Instytutu Sztuki PAN i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Wydanie to rozpoczyna edycję wielotomowej serii Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata i Muzeum POLIN Sztuka żydowska w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej.
Mecenas | Sponsorzy | |||
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Patroni | Partner | Współorganizatorzy | Wspólna instytucja kultury | ||||||||||||
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Patroni medialni | |||||||||||||||||||||
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
|||||||||||||||
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |