Dom pod zwariowaną gwiazdą

Azyl, przystań, arka – tak o warszawskim ZOO mówili ci, którzy dzięki pomocy państwa Żabińskich przetrwali tam II wojnę światową. Mija właśnie 50 lat od uhonorowania rodziny Żabińskich tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Z tej okazji Muzeum POLIN otwiera wirtualną wystawę prezentującą historie Żydów ocalałych w ZOO.

• Zobacz wystawę online: Dom pod zwariowaną gwiazdą >>

Jan Żabiński, inżynier agronomii, fizjolog, miłośnik zwierząt, kierował przed wojną Warszawskim Ogrodem Zoologicznym. Wraz z żoną Antoniną, która dzieliła jego zoologiczną pasję, mieszkał w willi położonej na terenie ogrodu. Małżeństwo wspólnie rozwijało instytucję, sprowadzając do ZOO kolejne okazy zwierząt.

Gdy wybuchła wojna, większość zwierząt w ogrodzie zabito. Niektóre z nich ze względów bezpieczeństwa odstrzelili sami pracownicy – ich ucieczka podczas bombardowania mogła zagrozić bezpieczeństwu ludzi.  Inne zginęły, służąc jako pożywienie dla ludzi lub też podczas polowania zorganizowanego na terenie ZOO. Część zwierząt została przez Niemców wywieziona.

Żabińscy zaangażowali się w konspirację. W opustoszałych klatkach i pawilonach, a także w willi, ukrywali ludzi, broń i amunicję. Schronienie w ZOO znalazło wielu Żydów. Tajnymi lokatorami domu pod zwariowaną gwiazdą, jak nazywano willę, były między innymi rzeźbiarka Magdalena Gross i pisarka Rachela Auerbach.

Po wojnie, w 1965 roku, na postawie złożonych przez ocalałych relacji Jan i Antonina Żabińscy zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Muzeum POLIN w ramach internetowego projektu „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci” uruchamia wirtualną wystawę opisującą historię ZOO w czasie okupacji – historię jego gospodarzy oraz niektórych osób, którym Żabińscy pomagali: rzeźbiarki Magdaleny Gross, pisarki Racheli Auerbach, boksera Samuela Keningsweina i entomologa Szymona Tenenbauma. Wystawa dostępna jest po adresem https://wystawy.sprawiedliwi.org.pl/zydzi-ukrywani-w-zoo/.

Willa Żabińskich na terenie Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego została właśnie otwarta dla zwiedzających. Można zwiedzać dom wraz z częścią piwniczną, gdzie prezentowana jest wystawa o Żydach ukrywanych w ZOO.

Projekt internetowy „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci” (www.sprawiedliwi.org.pl) jest realizowany w ramach programu „Żydowskie dziedzictwo kulturowe”. 

Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i EOG przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię

www.eeagrants.org, www.norwaygrants.org 
Więcej o projekcie „Żydowskie dziedzictwo kulturowe”